September 2022


Een blog met tips en handvatten van Nicole Coppens


Eerste hulp bij ASS:
Communicatie


Je vraagt: ruim je even op? Of je zegt: pak je spullen alvast. Het lijken heel duidelijke zinnen, maar een kind of jongere met ASS kan er niks mee. Stress en gedoe kunnen ontstaan door één bepaald woord. Of door het ontbreken van het juiste woord. Hoe communiceer je duidelijk, hoe zorg je ervoor dat je elkaar begrijpt?

Nicole Coppens, grondlegger en directeur van Het Maashuis in Apeldoorn, is deskundige op het gebied van autisme. In dit blog deelt ze haar kennis met ouders en verzorgers.

Pak je pen maar, zegt de meester. De meeste kinderen begrijpen onbewust: ik moet aan het werk. Een kind met ASS pakt de pen en denkt: en nu? Als de docent tegen een puber met ASS zegt: pak je spullen, dan zal die naar de klasgenoten in de buurt kijken en kopiëren wat zij doen.

Niet automatisch

De betekenis van wat je ziet en hoort plopt niet automatisch op in het hoofd van een driehoekje. Daar moeten wij bij helpen. Wij doen veel automatisch en zij moeten overal over nadenken. Dat geldt voor alles. (Ik benoem het verschil met mensen zonder autisme altijd als: jij bent een driehoekje en zij zijn rondjes. Om de lading van het begrip er een beetje vanaf te halen. En om aan te geven: jouw brein werkt anders. Driehoekjes willen graag controle en overzicht. Zij moeten “wetenschappelijk” leren, wat mensen zonder autisme – de rondjes - intuďtief aanvoelen.)

Meteen van A naar Z

Stel, je komt de kamer van je kind binnen en je zegt: ga je zo even naar buiten met de hond? Hele normale vraag, denk je. Het autistenbrein ziet supersnel het hele plaatje – tot en met het kleinste detail - maar mist de betekenis ervan. Dus: ze zien jou, in hun slaapkamer, waar ze net lekker zaten te gamen. Dat betekent dat ze moeten schakelen, een uitdaging op zich. En dan jouw vraag: buiten? Waar precies? Wanneer is zo? En wat moet ik daar doen met de hond? Mensen zonder ASS vormen een plaatje van een situatie door het onbewust via stappen samen te stellen, niet zoals bij een driehoekje van A meteen naar Z, maar van A via B, naar C, enzovoort. Dus: oh, m’n moeder komt m’n kamer binnen. Dat betekent meestal dat ik iets moet. En zo verder. Zo ontstaat een helder plaatje. Ze weten precies wat de situatie inhoudt, wat er van ze verwacht wordt. In dit voorbeeld: oh, ik moet binnen nu en ongeveer een uur de hond uitlaten.

Zeg precies wat je bedoelt

Omdat ze de tussenstappen missen, nemen driehoekjes alles letterlijk. Ze horen precies wat je zegt, wat je suggereert ontgaat ze. Met andere woorden: het is belangrijk dat je heel precies aangeeft wat je bedoelt. Je zegt: wil jij de tafel even opruimen? Dan zeg je eigenlijk niks. Want: waar moet het dan heen? En moet ik álles opruimen? Moet de tafel weg? Zeg liever: zet jij de kopjes even in de afwasmachine? Dan zijn ze ook véél sneller bereid om te doen wat je vraagt. Omdat je duidelijk bent. We zeggen veel van dit soort lege dingen: doe je best, doe niet zo ingewikkeld, kleed je even aan, kijk eens hoe laat het al is, enzovoort. Voor een driehoekje zijn dit holle zinnen. Ze kunnen er niks mee. En dat leidt tot een soort kortsluiting in hun brein, waardoor ze snel zullen zeggen: nee, dat doe ik niet.

Ze weten het nu toch wel?

Je zegt: ga lekker spelen. Maar wat is dat? Zeg liever: ga maar torens bouwen van de gele en de blauwe legostenen. Ander voorbeeld, je zegt: dek even de tafel. Ik zou dat zo verwoorden: ik wil graag dat je de tafel dekt. Ik ga je helpen. Wil je de borden pakken en wil je de messen en de vorken uit die la pakken en wil je die op tafel leggen. Je blijft alles specifiek benoemen tot zo’n handeling ingesleten is. Denk je: ze weten nu toch wel hoe ze de tafel moeten dekken? Nee, elke dag is weer een nieuwe dag voor een driehoekje. Het is vergelijkbaar met iemand die overspannen is. Dan moet je iedere handeling stap voor stap ordenen, omdat je hoofd zo vol zit. Zeker na een drukke dag zit het hoofd van een driehoekje zo vol, dat specifiek verwoorden en benoemen nóg belangrijker is.

Wees creatief, vermijd dezelfde woorden

Driehoekjes die drie of vier keer hetzelfde nietszeggende zinnetje horen, haken af. Er gaat geen luik open van: ik moet hier kennelijk iets mee. De kunst is om te controleren: heb ik het goed aangelegd aan jou? Ze reageren niet dwars omdat ze onwillig zijn, maar omdat ze niet weten wat er van ze verwacht wordt. Heel vaak heb je niet door dat gedrag veroorzaakt wordt door de manier waarop je een vraag hebt gesteld. Of omdat je bijvoorbeeld een bepaald woord vaak hebt herhaald.

Let op de reactie

Het geeft niet dat je onbewust verkeerde woorden gebruikt, als je maar let op de reactie als je iets zegt of vraagt. Zie je iets veranderen bij je kind, valt het stil, zegt het nee, kijkt het opeens naar de grond, begint het te dralen, zeg dan: wacht even, ik heb denk ik het verkeerde woord gebruikt. Het is belangrijk dat ze zo ook leren dat er méér mogelijk is dan die patstelling. Dat ze leren dat er nog iets aan de situatie kan veranderen. Het maakt dat ze op een gegeven moment kunnen vragen: wat bedoel je precies? Ze moeten ook leren dat ze om duidelijkheid kunnen vragen, dat dat kan helpen om stress te voorkomen. Stem samen af, luister, stel vragen: heb je veel in je hoofd? Wil je iets vertellen? Weet je niet wat je moet doen? Het interactieve is belangrijk.

Dit mag niet, maar dát wel

Ga er niet vanuit dat je boodschap meteen duidelijk is. We zijn geneigd om te denken: dat is wel duidelijk, je bent nu oud genoeg of dat hebben we nu al zo vaak gedaan. Maar dat is dus vaak niet zo. Overigens: ik hoor driehoekjes vaak zeggen: niemand zegt wat ik wél mag. Wees je ervan bewust dat die logica ze ook ontgaat: dat als je het ene verbiedt, dat het andere dan wel mag. Dus: je mag niet verven, maar wel met de kleurpotloden. Je mag niet tot 2 uur uit, maar wel tot 12 uur. Je mag geen alcohol drinken, maar wel chips eten.

Vertaal het fenomeen communicatie

Pubers willen niet kinderachtig toegesproken worden. Leg uit waarom je communiceert met ze, waarom je vraagt wat je vraagt. Ze vinden het heerlijk als je communicatie voor ze vertaalt. Weet je waarom ik dit zeg? Weet je wat ik hiermee bedoel? Weet je waarom ik dit doe? Als ze klein zijn, zeg je: je mag niet aan de verwarming komen, want die is heet. Daar stop je mee, dit soort uitleg, als ze ouder worden. Maar bij een driehoekje moet je daar veel langer mee doorgaan. Je kan bijvoorbeeld iets uitleggen over communicatie in sociale situaties, neem vriendschap.

Sociale situaties

Wat is vriendschap? Ik leg uit dat je vrienden niet iedere dag hoeft te zien. Dat je ze niet alles hoeft te vertellen, ook al lees je ergens: als je vrienden bent, vertel je elkaar alles. En zo benader ik ieder onderwerp. Wat zeg je als iemand vraagt: hoe gaat het met je? Ik leg uit: dat is maar een zinnetje dat mensen uitspreken als ze elkaar tegenkomen. Dan antwoord je: goed. (Dat is moeilijk om te begrijpen: je vraagt toch aan me hoe het met me gaat?) Leg ook uit dat iederéén anders is, ook al willen pubers net als iedereen zijn. Als je 35 bent en je zegt: ik heb twee vrienden en ik vind dat genoeg, dan vindt niemand dat raar. Als je 16 bent en je zegt dat, dan reageren leeftijdsgenoten met jee, maar 2?!

Het wordt makkelijker

Ik wil maar zeggen: als ze wat ouder worden, wordt het makkelijker. Voorbij de pubertijd wordt het rustiger in het hoofd van een driehoekje. Dan is er veel ingesleten: oh ja, ze bedoelen dit of dat. Dat trainen, vertalen, verklaren, bespreken en uitwisselen is dus heel nuttig. Neem zelf eens de tijd om stil te staan bij hoe je de dingen zegt: wat zeg je vaak en hoe kun je het anders zeggen. Hoe communiceer je met je kind: luister je genoeg? En durf je te bekennen dat je eigenlijk niet weet wat het bedoelt? Vraag je door: bedoel je dit of bedoel je dat?

Iedereen heeft in zekere mate behoefte aan meer duiding en meer interactie, ook de rondjes. De verharding van de maatschappij maakt dat het lijkt alsof er steeds meer driehoekjes zijn. Ik geloof het oprecht: als iedereen lief voor elkaar zou zijn, als we met meer respect naar elkaar zouden kijken, zouden heel veel dingen makkelijker gaan. In Het Maashuis doen we ons best om die mooie maatschappij te zijn, in miniformaat.

Nicole

Het Maashuis

Spreekbeurtpakket

Het NVA heeft een spreekbeurtpakket online gezet. Het pakket kan gebruikt worden wanneer je kind een spreekbeurt of werkstuk wilt maken over autisme. In het pakket vind je veel informatie en weetjes over autisme.

Via onderstaande link kom je op de website van het NVA en kun je het pakket downloaden.

http://www.autisme.nl/2024/09/06/spreekbeurtpakket-over-autisme/

Autismevriendelijke gemeente

Apeldoorn is de meest autismevriendelijke gemeente van Nederland! Dit blijkt uit onderzoek van het Nederlands Autisme Register (NAR) dat al 10 jaar onderzoek doet naar autisme. Wethouder Anja Prins van de gemeente Apeldoorn heeft 11 april jl. hiervoor de award in ontvangst genomen. Hierbij was een mooie groep mensen uit Apeldoorn aanwezig; mensen met autisme, naasten en professionals.


Ouders beoordelen ons met een 8.8 !

Bijeenkomsten en webinars

Op de website van Balans vind je informatie over diverse interessante bijeenkomsten en webinars. 

Tickets zijn te bestellen via:

http://www.balansdigitaal.nl/agenda

Online wegwijzers voor autisme

De website http://www.autismeapeldoorn.nl  biedt een actueel overzicht van diensten, aanbod en activiteiten in Apeldoorn en omgeving. Er is onder meer informatie te vinden over wonen, begeleiding, vrije tijd, belangenverenigingen, onderwijs, werk en dagbesteding.

Ook op de website van het Samenwerkingsverband Autisme Gelderland (SAG) vind je een overzicht van meer dan 140 organisaties die zich aangesloten hebben, waaronder ervaringsdeskundigen, belangenverenigingen, onderwijs, MEE, GGZ, CJG, welzijnswerk, arbeid, ambulante begeleiding, vrije tijd en sport.

http://www.autismegelderland.nl


IJzerweg 53, 7335 DH Apeldoorn, Telefoon 055 - 301 42 28, info@maashuis.nl